“Ideaal zou zijn dat je ter preventie collega’s hebt die de eerste signalen van te lang aanhoudende stress oppikken. Ze kunnen zelf aanspreekpunt worden en inspraak krijgen in het preventiebeleid rond stress en burn-out.”
“En dat is prima te doen. Mensen die bij me naar hun stress hebben leren kijken, kijken zèlf anders naar collega’s en hun lichaamshouding. Ze merken dat anderen vaak zuchten, heel snel of zonder pauzes praten, of te veel spanning op hun nek of schouders dragen, bijvoorbeeld.”
Stress kun je ook zien
Een teveel aan aanhoudende spanning kun je namelijk zìen. Je lichaam geeft duidelijke signalen. Hoofdpijn. Darmklachten. Nekpijn. Vroeger wakker worden. Moeizamer focussen. Onderrugpijn. Niet meer kunnen stilzitten, altijd wat moeten doen.
Knipperlichtjes zijn het. Oranje, daarna rood. Negeren is verhoogde kans op uitvallen.
Zegt Raf Frateur, Stressconsulent en auteur van het boek ‘Mijn lichaam zegt neen’. De index van het boek is een lijst van symptomen die wijzen op verhoogde basisspanning in ons lichaam.
Naar ons lichaam luisteren, hebben we niet geleerd
Leren luisteren
“Alleen, we hebben niet geleerd naar ons lichaam te luisteren”, legt hij uit. “We hebben ons hoofd getraind, ja, gebruiken ons verstand. Mentaal staan we sterk. Maar fysiek?”
“Op school leren we sporten, maar de meesten leren in hun opleiding of opvoeding geen technieken om hun lichaam bewust te ontspannen. Onder chronische stress drijven we daarom vaak zuiver op rationele wilskracht. Tot ons lichaam niet meer mee kan.”
Wat is dat écht, spanning?
Moment. Basisspanning?
“Ja, je lichaam heeft een bepaald niveau van spanning nodig om te functioneren, natuurlijk. Bewegen, ademen, enzovoort. Voor elke werktaak die je uitvoert, heb je extra spanning nodig.”
“Maar als die taakspanningen, bijvoorbeeld in een professioneel drukke of emotioneel heftige periode, elkaar zeer snel opvolgen en je tussen je taken niet kunt ontspannen, verhoogt je basisspanning.”
“Bij een verhoogde basisspanning keert je lichaam niet meer terug naar die écht ontspannen staat. Integendeel: je brein laat je lichaam nu steeds terugkeren naar die verhoogde basisspanning. Zo leef en werk je in een constante, opgevoerde spanning.”
“Dan ontstaan je fysieke klachten, eerst op je zwakke punten. Je rug, nek, hoofd, spijsvertering... Dat is voor iedereen anders.”
Je brein laat je lichaam terugkeren naar verhoogde basisspanning, maar dat is niet je écht ontspannen staat
Dus: je kunt uitvallen voorkomen
“Ja, als je die signalen leert lezen. Je kunt ook leren sneller weer te ontspannen, daar zijn technieken voor, training. Je kunt jezelf stressbestendiger maken, leren omgaan met die sterke prikkels.”
"Alleen: dat is een heel persoonlijk gegeven. Je aanleg speelt mee. De ene kan uit zichzelf beter om met stress dan de andere.”
Plus: het tempo is vandaag zo hoog dat dat erg moeilijk wordt allemaal. Hoewel Raf Frateur op zijn hoede is voor veralgemeningen. Daarvoor zijn de trajecten van de mensen met wie hij werkt te uniek.
Tekens aan de wand
Peilen we naar wat hij vanuit zijn praktijk oppikt als maatschappelijke trends, dan wil hij dit wel kwijt.
“Het tempo vandaag is erg hoog, zeker. Ik werk ook met twintigers, dus vandaag hebben niet alleen de ervaren werknemers en leidinggevenden met veel verantwoordelijkheid moeite om overeind te blijven. Hoewel je naarmate je ouder wordt, wel meer spanning kunt opbouwen, natuurlijk.”
“Allemaal zijn het mensen die hun voeling met rust hebben verloren. Allemaal zijn ze niet ziek, hebben ze gaan aantoonbaar letsel, maar ondervinden ze wel duidelijke klachten. Die houden aan, ook al doen ze het zogezegd rustiger aan.”
We zijn niet ziek, hebben geen letsel, maar ondervinden wél duidelijke klachten
Vele levens
“We hebben een thuisleven, een werkleven, een sociaal leven. En daar is een online leven bijgekomen. We zien vaak niet hoe veel tijd we daarin stoppen, en welke spanning dat bij ons veroorzaakt.”
“Met online bedoel ik zowel werk als privé. Fluency kan een risico zijn omdat je fysieke grenzen tussen werk en thuis vervagen. Er valt wel wat voor te zeggen, de connectie met de server en e-mail loskoppelen na bepaalde uren. Verplicht deconnecteren. Bereikbaar blijven tijdens je vakantie? Dat is zelden een goed idee.”
“Net als in het hele jaar enkele dagen en weken nemen echt niet hetzelfde is als op adem komen tijdens een vakantie van drie opeenvolgende weken. Ik werk met leidinggevenden die heel bewust hun e-mail app definitief van hun smartphone hebben gegooid."
Een week vakantie hier en daar is niet hetzelfde als drie opeenvolgende weken nemen
“Je komt daarna eens zo sterk terug naar je werk.”
Hoe blijven we dan in balans?
“Veerkracht ontwikkelen en leren, durven kiezen. Bewust leren omgaan met de signalen die je lichaam geeft. Vaak zijn het negatieve factoren die uiteindelijk de emmer laten overlopen, da’s waar, maar de vraag die we onszelf moeten stellen is: wélke stress nemen we weg om in balans te blijven?”
“Dat is lang niet altijd de negatieve. Onze samenleving overprikkelt, biedt ons zo veel mogelijkheden. Voor je basisspanning zorgen, kan ook betekenen dat je niet naar dat feestje gaat; of een keer niet intens gaat sporten, maar gewoon gaat wandelen.”